Katastrofični spektakli u Hollywoodu dolaze u paru. Nakon što su 1996. “Twister”, “Dan nezavisnosti” i “Dnevno svjetlo” obnovili interes za filmove katastrofe, popularne u sedamdesetima, Hollywood je podvostručio “disaster blockbuster” produkciju. Iduće godine u razmaku od nekoliko mjeseci u kinima su eksplodirali vulkanski blockbusteri “Danteov vrh” i “Vulkan”.
Godinu poslije nebo se rušilo na Zemlju i katastrofa je u dva navrata prijetila od nebeskih tijela, kometa, odnosno asteroida. Prvi je na scenu stupio “Žestoki udar” (“Deep Impact”, 1998.) redateljice Mimi Leder, nastao u produkciji Stevena Spielberga i njegova DreamWorksa prema scenariju koji je supotpisao oskarovac Bruce Joel Rubin (“Duh”).
“Žestoki udar” imao je premijeru u svibnju par tjedana prije “Godzille” i otvorio je ljetnu sezonu 1998. dva mjeseca uoči dolaska konkurentskog “Armagedona” redatelja Michaela Baya i producenta Jerryja Bruckheimera.
Osnovna premisa filmova bila je slična, ali “Deep Impact” i “Armageddon” razlikovali su se u njezinoj realizaciji. I u “Žestokom udaru” i u “Armagedonu” golemo nebesko tijelo nezaustavljivo hita prema Zemlji, a u svemir je poslan specijalni tim da sleti na komet/asteroid, izbuši rupu u njemu i raznese ga nuklearkama.
No, dok je tim u prvom filmu sastavljen isključivo od astronauta, predvođenih dramskim glumcem Robertom Duvallom, koji će mlađem kolegi znakovito reći “Ovo nije videoigra, sinko”, u drugom su angažirani mačo bušači nafte s akcijskim junakom Bruceom Willisom na čelu da ispraše tur asteroidu.
“Armageddon” je prvenstveno bio postavljen kao veliki akcijski spektakl, udarni blockbuster ljeta 1998. uz “Godzillu”, koji je ponosno isticao svoju veličinu u odnosu na dramski(ji) “Deep Impact”. Asteroid velik poput Teksasa glomaznošću nadmašuje komet veličine New Yorka, a “Armagedon” u prvih pet minuta takoreći ima više akcije i destrukcije nego “Žestoki udar” u cijelosti.
“Deep Impact” u uvodu je aktivirao samo jednu eksploziju džipa, kao posljedicu prometne nesreće u kojoj stradava astronom baš kad je jurio isporučiti lošu vijest o kometu, dok je broj eksplodirajućih vozila na početku “Armageddona” nemjerljivo veći. Realističniji, ozbiljniji i bolji film, moderni (mini) klasik žanra, u startu predstavlja drukčiju poetiku i pristup spram bombastičnosti s potpisom Bruckheimera (“Top Gun”, “Dani groma”) i Baya (“Zločesti dečki”, “Hrid”).
Vidljivo je da je Spielberg producent “Žestokog udara” budući da Leder otvara priču “sense of wonder” prizorima promatranja zvijezda na nebu koje upotpunjuje glazba još jednom nadahnutog Jamesa Hornera (“Hrabro srce”, “Titanic”). Zvijezde preko teleskopa gledaju srednjoškolci Leo i Sarah (Elijah Wood, Leelee Sobieski), otkrivajući jednu neobičnu među njima i izgledajući kao da su u nekom Spielbergovu filmu osamdesetih poput “Gooniesa”, samo što će ovdje kroser zamijeniti BMX-icu.
Vibra je spielbergovska i Leder očito režira zbivanja po uzoru na producentskog mentora, pristupajući kometu kao morskom psu u “Raljama”, dinosaurima u “Jurskom parku” i izvanzemaljcima u “Bliskim susretima treće vrste” i “E.T.-ju”. Postojanje kometa otkriva se polako i do otkrića dolazi TV novinarka Jenny Lerner (Tea Leoni; “Bad Boys”).
Jenny će doznati da “Ellie” nije ljubavnica ministra Alana Rittenhousea (James Cromwell), koji se povukao s dužnosti i odlučio se posvetiti obitelji, nego akronim (ELE) za “extinction-level event” ili “događaj na razini izumiranja”. O dolasku kometa dugog sedam milja i većeg od Mt. Everesta javnost obavještava američki predsjednik Tom Beck (Morgan Freeman), ističući da je do njegova direktnog kontakta sa Zemljom ostalo godinu dana.
Osjećaj beznađa sve je opipljiviji kako se katastrofa primiče, s uključenim trilerskim odbrojavanjem vremena do udara, i “Žestoki udar” posvećuje vrijeme oslikavanju rastućega kaosa i reakcijama običnih “malih ljudi” na nadolazeći smak svijeta od ubojitog kometa, poput Leove i Sarine familije, te Jennyne mame (Vanessa Redgrave), koju je napustio njezin otac (Maximilian Schell), što mu kći zamjera.
Drama je apsorbirajuće rasprostranjena među ovim likovima i oni uspijevaju razmišljati o situaciji i najcrnjem scenariju, prenoseći “what if?” razmišljanja i na gledatelja, a ispresijecana je sa svemirskom misijom za spas svijeta. Astronauti imaju vremena da prije izlaska sunca ubace nuklearke jer u protivnom će biti “kao da rade u minskom polju”.
Kad rakete budu aktivirane, komet neće biti uništen, nego raznesen na dva dijela, veći i manji, pri čemu, da stvar bude gora, njihova putanja prema Zemlji nije skrenuta. Plan B predstavlja lutrija s nasumičnim odabirom 800 tisuća Amerikanaca (ne računajući starije od 50 godina, osim ako nisu doktori itd.) za selidbu u pećinska skloništa kao podzemnu Noinu arku.
“Ako se svijet nastavi, neće se nastaviti za sve”, govori predsjednik, između redaka podcrtavajući tragični fatum za ljude poput Jennyne majke/oca i “Deep Impact” tu ostvaruje dubok emotivni udar, unatoč mjestimice prenaglašenoj melodrami. Tragedija i neizbježnost smrti nadvija se nad dramski plemenitom, humanom i prilično promišljeno režiranom filmu, puno zainteresiranijem za čovjeka i čovječnost u osvit katastrofe nego za samu (polako bildanu) katastrofu.
Naravno, kad naposljetku dođe do katastrofe, manji komet padne u Atlantski ocean i podigne plimni val koji juri brže od brzine zvuka prema Istočnoj obali SAD-a, tsunami će se spektakularno nadviti nad Kipom slobode, srušiti newyorške nebodere kao domino kockice i skršiti Brooklynski most. Međutim, u specijalnim efektima “Žestokog udara” nije se izgubio takozvani ljudski faktor. Najmoćnija slika filma je posljednji zagrljaj oca i kćeri ispred nadolazećeg plimnog vala.