”Shortlist” u kategoriji međunarodnog filma bio je ove godine iznimno zvučan. Na užu listu za Oscara upali su, među ostalim, “Bardo”, “Dvostruka prijevara”, “Korzet”, “Sveti pauk”, “Saint Omer”, ali i “Plavi kaftan” (“Le bleu du caftan”/”The Blue Caftan”), marokanski kandidat za zlatni kipić, snimljen u koprodukciji s francuskom kinematografijom i premijerno prikazan na prošlogodišnjem Cannesu.
Nijedan od njih nije prošao dalje i bio nominiran za najbolji međunarodni film. Tu čast su dobili “Tiha djevojka”, “Blizu”, “Argentina, 1985.”, “Tovar” i “Na zapadu ništa novo”, da bi potonji na kraju i pozlatio oskarovsku nominaciju. Potpisniku ovih redaka bilo je žao što “Decision To Leave” nije upao među pet nominenata umjesto npr. “Argentine 1985”.
Nakon što je pogledao “Plavi kaftan”, smatra da je i taj film, u režiji Maryam Touzani, mogao naći zasluženo mjesto unutar kategorije i drži ga najvećim favoritom od nominiranih i uže-listiranih uz “Dvostruku prijevaru”, “The Quiet Girl” i “Close”. “Le bleu du caftan” je delikatna, kompleksna, predivno skrojena festivalska drama klasičnog melodramskog kroja, jedan od najnježnijih, najsuptilnijih i naj(su)osjećajnijih “festivalaca” u posljednje vrijeme.
Ovo “skrojena” nije napisano slučajno. Priča prati bračni par Halima i Minu (Saleh Bakri, Lubna Azabal; oboje odlični) koji imaju trgovinu u Maroku specijaliziranu za tradicionalne kaftane. Ruka na plavoj svili jedan je od prvih kadrova filma koji profitira od poetičnih i simboličnih krupnih planova sa sličnim motivima (igla i konac u rukama) ili licima likova.
Halim i Mina bave se jednim od onih izumirućih poslova, ali inzistiraju na ručnom šivanju umjesto da prijeđu na strojno, usprkos gunđanju mušterija. “Nitko ne vidi razliku između ručno i strojno šivanog, to je sad sve isto”, kaže jedna gospođa. Rečenica posjeduje metaforičko značenje za “Plavi kaftan” koji kao tihi staromodni ljudski film strši u odnosu na moderne konfekcije stvarane pomoću strojeva, ali nema kadra viška i ne treba ga suziti unatoč dvosatnom trajanju.
”Moj muž je ‘maalem’ (majstor), nije stroj”, govori Mina o Halimu koji nije daleko od perfekcionističkog lika Daniela Day-Lewisa iz “Fantomske niti”. Ipak, njih dvoje angažiraju mladog šegrta Youssef (dojmljivi debitant Ayoub Missioui) ne bi li ubrzali proces šivanja. Youssef je istinski zainteresiran da izuči umijeće i obrt, no čini se da ga interesira i Halim, kao i “vice versa”.
Cijeli život Halim potiskuje da je gay i Youssef u njemu budi nikad veću čežnju i unutarnja previranja, a njihovu interaciju opaža sve boležljivija Mina. Između njih “Le bleu du caftan” formira intimistički ljubavni trokut, ali ne razvija se onako kako biste očekivali i u krajnjoj je opreci s onim u filmu “Passages”. Halim je dobar muž i nije reda radi s Minom, on je voli i suzbija strasti zbog nje i tradicionalnog patrijarhalnog marokanskog društva.
”Ne poznajem nijednog tako čistog i plemenitog čovjeka kao što si ti”, kaže Mina. Mic po mic, redateljica razotkriva prisnost supružnika i povezanost Halima i Youssefa u sporogorećem filmu o ljubavi, životu, seksualnosti i smrtnosti čija drama izgara polako, ali i emotivno razara likove i gledatelje iznutra do dirljivog kraja. “Kaftan mora nadživjeti onoga tko ga nosi, izdržati test vremena”, rekao je Halim. “Plavi kaftan” će nadživjeti Oscare i izdržati test vremena kao zasigurni festivalski klasik 2020-ih.