Pozicija “Usamljenog zaštitnika” (“Nowhere To Run”, 1993.), podcijenjene akcijske drame u produkciji Columbia Picturesa, od iznimne je važnosti u filmografiji Van Dammea. Naime, “Usamljeni zaštitnik” režisera Roberta Harmona bio je prvi Van Dammeov film snimljen u okviru hollywoodskog “major” studija, a ne da je “samo” distribuiran od njega, kao npr. “Smrtna presuda” (MGM) i “Osveta blizanaca” (Columbia).

Godinu dana ranije, poguran uspjehom dotad najvećeg kinohita “Double Impact”, Van Damme je pokucao na vrata hollywoodske “A” produkcije i razvalio ih kao Univerzalni vojnik iz istoimena filma neovisne kompanije Carolco. S “Nowhere To Run” Van Damme je službeno postao hollywoodska akcijska zvijezda velikog ekrana i definitivno napravio odmak od niskobudžetnih “videotečnih” borilačkih akcija poput “Kickboxera”, “Krvavog sporta” i “Lavljeg srca”.

Hollywood je upravo ovim filmom planirao glumca pretvoriti u univerzalnu “obiteljsku” (čak i romantičnu) zvijezdu i “Usamljeni zaštitnik” je bio kamen temeljac za “Vremenskog policajca” i, posebice, “Iznenadnu smrt”, ali u “autorskom” dosluhu sa svime što je Van Dammea inspiriralo i činilo ga Van Dammeom. Od ranih početaka Van Damme je vješto gradio karijeru na nekakvoj zlatnoj sredini između neskrivenih zvjezdanih uzora Stallonea i Schwarzeneggera.

Nije bježao od (melo)drame, osjećaja i emocija baš kao Stallone, naprotiv, prigrlio je dramski izričaj u melodramskim i emotivnim borilačkim filmovima poput “Kickboxera”, karate verzijama boksačkog “Rockyja”, “Rockyja II”, “Rockyja III” i “Rockyja IV”. Istovremeno, pronašao je nadahnuće i u Schwarzeneggerovim blockbusterima pa je komediju “Blizanci” pretvorio u akciju “Osveta blizanaca”, a “Terminatora” reprogramirao u “Universal Soldiera”.

Film “Nowhere To Run” je svojevrsni spoj elemenata “Lionhearta” i “Terminatora 2”, modeliran prema arhetipskim žanrovskim postavkama vesterna “Shane” u scenariju koji potpisuju Joe Eszterhas (“Sirove strasti”, “Showgirls”), Randy Feldman (“Tango i Cash”) te Leslie Bohem (“Dnevno svjetlo”, “Danteov vrh”).

Kao u “Lavljem srcu” Van Damme je u bijegu od zakona, on je dobar “bad guy” poput Terminatora i preuzima ulogu usamljenog zaštitnika male obitelji od tlačitelja, modernog Shanea. Svakako, ovo je vjerojatno Van Dammeov najdramskiji akcijski film koji ga je pripremio za drame “JCVD” i “Umiremo mladi”.

Van Dammeova akcijsko-dramsko-romantična izvedba odbjeglog zatvorenika Sama Gillena razlikovala se od svega što je igrao u devedesetima (“Teška meta”, “Zlatni zmaj”, “Dream Team”, “Pakleni udar”, “Univerzalni vojnik 2”), računajući i njegove nešto drukčije nastupe u “Najvećem riziku” i “Legionaru”. ”Usamljeni zaštitnik” je subvertirao akcijska očekivanja.

Prema uvodu gledatelje očekuje čisti akcić epohe. U impresivnoj prvoj sekvenciji Van Dammea zatječemo u zatvorskom autobusu bez “bjegunca” Harrisona Forda, ali s prepoznatljivim epizodnim facama u ulogama kažnjenika kao što su Thomas Rosales Jr. (“Komandos”, “Teksaški graničar”), Sven-Ole Thorsen (“Trkač”, “Crveno usijanje”) i Vojislav Govedarica (“Rambo II”), od kojih su se zadnja dvojica pojavili i u njegovim filmovima (“Hard Target”, “Lionheart”).

Transport zatvorenika remeti pojava automobila: vozač će se ubaciti ispred busa i u sceni inspirativnoj za “Brze i žestoke 5” izazvati njegovo naglo kočenje i prevrtanje približno kao u “Još 48 sati” (zanimljivo, vozača busa u oba filma glumi Allan Graf). Redatelj Harmon je doktorirao cestovne piruete u kultnom “Autostoperu” i zna što radi.

Vozač je Samov prijatelj Billy (Anthony Starke) i on je trebao biti u zatvoru umjesto njega. Nakon koškanja s policajcima i zatvorenicima, Sam i Billy pojure s automobilom od mjesta nesreće, ali potonjeg stiže hitac iz puške čiju putanju, u ubrzanom i usporenom pokretu, kamera prati do rasprskavanja zadnjeg stakla i pogađanja nesretnika u vrat.

Sam pronalazi utočište gdje će se pritajiti na imanju Clydie (Rosanna Arquette; “Idiotska noć”), udovice s dvoje male djece, Mookiejem (Kieran Culkin; mlađi brat zvijezde megahita “Sam u kući”) i Bree (Tiffany Taubman). Dječak sanjar Mookie isprve misli od Sama da je E.T. nakon što se jedne noći ušulja u njihovu kuću da posudi sol.

No, spomen E.T.-ja ima smisla. Mookie je žarko željan očinske figure poput klinca iz Spielbergova klasika, bjegunca traže policajci onako kako su izvanzemaljca tražili znanstvenici, a i Sam će u finalnoj potjeri “(po)letjeti” na motociklu kao E.T. na biciklu. ”Nowhere To Run” je najbliže što je Van Damme došao filmu za djecu (“Lionheart” to ipak nije bio, unatoč junakovu dirljivu odnosu s nećakinjom), ali da pritom nije prestao biti Van Damme.

Samo će Sam kao anđeo čuvar moći zaštititi familiju od zlog investitora Franklina (Joss Ackland, negativac “Smrtonosnog oružja 2”); on želi otjerati Clydie s njezine zemlje, najprije uz pomoć korumpiranog lokalnog policajca Lonnieja (Edward Blatchford; “Posljednji Mohikanac”), zaljubljenog u udovicu, zatim i šačice razbijača te opasnog plaćenika mr. Dunstona (Ted Levine; “Kad jaganjci utihnu”).

Kad istupi u obranu Clydie i klinaca koji se nalaze u kamionetu, Sam će se predstaviti akcijskim šlagvortom “Ja sam čuvar parkirališta, a vi smetate mojim mušterijama” i prebiti nasilnike prizemljenije koreografiranim karate tehnikama (bez letećih kružnih), no jednako ubojitim.

Akcijski interludiji su efektni, akcija dobro uprizorena, s naglaskom na Van Dammeov spektakularni skok na motocikl marke Triumph za bijeg od policijske potjere, odnosno okršaj s Dunstonom tijekom kojeg kamera prolazi kroz rupu od metka iz sačmarice, prima šaku u glavu u prvom licu, radi vrtoglavi pokret hvatajući premet negativca nakon što ga Van Damme prebaci preko sebe i prati dobacivanje pištolja u “slow motionu”.

Dunston za Triumph kaže “ne rade ih više ovakve”, a to se može reći i za “Usamljenog zaštitnika”, koji je još 1993., godine “Jurskog parka”, bio staromodan i klasičan u najboljem smislu riječi kao poštena mješavina akcije, melodrame i romanse, danas pogotovo.

Zaljubljivanje Sama i Clydie, tj. njihovu romantično-seksualnu tenziju, Harmon ovjekovječuje na tragu “Svjedoka” (kemija Van Dammea i Arquette gotovo je jednako dobra kao kod Forda i Kelly McGillis), uz dodatak Eszterhasove erotike ranih devedesetih, kojom su se okoristili i “Bijeg” i “Specijalist”.

Otkrivanje senzitivnije, nježnije strane leži junaku-romantiku Van Dammeu, ali kucajuće srce filma je njegov očinski, zaštitnički odnos prema mališanu koji ga idolizira i gleda dječjim očima kao boga, utjelovljujući svakog klinca-fana s druge strane ekrana. Njihov rastanak je na valnoj duljini suznih i srceparajućih rastanaka “Terminatora 2” i “Shanea”, osobito kad glazba Marka Ishama (“Pakleni val”) pogodi emotivnu notu. “Ne želim da ideš”, tužan je dječak. Van Damme, vrati se!