PROROK Malik, Scarfaceu nalik

Film: UN PROPHETE; zatvorska drama; Francuska, 2009.
Režija: Jacques Audiard
Uloge: Tahar Rahim, Niels Arestrup
Distribucija: Continental
Ocjena: *****

Grand Prix festivala u Cannesu i čak devet nagrada Cesar američkoj Akademiji ne znače puno. U protivnom, gangsterska saga “Prorok” slavila bi na Oscarima 2010. u kategoriji najboljeg filma izvan engleskog govornog područja. To nije prva Akademijina omaška. Moglo bi se reći da je dobro i dobio nominaciju s obzirom da neki moderni “strani” klasici uopće nisu (“4 mjeseca, 3 tjedna i 2 dana” i “Požuda, oprez”, recimo). 

A “Prorok” odgovara mjerama moderna klasika. Konačno, režirao ga je moderni klasik francuske kinematografije Jacques Audiard, domaćoj publici najpoznatiji po filmu “Otkucaj kojeg je moje srce preskočilo” (2005.).

Audiard je od Amerikanaca etiketiran kao “francuski Scorsese”, mada bi se na temelju “Proroka” mogao prozvati i francuskim De Palmom, čak i Coppolom. “A Prophet” je zatvorski “Scarface” unutar čijih se zidova čuje jeka “The Godfathera”, barem kad progovori Cesar Luciani (odlični Niels Arestrup), korzikanski mafijaški “boss” na tragu don Vita Corleonea.

Pod njegovim patronatom naći će se mladi, nepismeni sitni kriminalac, Arapin Malik El Djebena (dojmljivi Tahar Rahim), koji u kaznionicu - gdje “drmaju” Korzikanci, Arapi i Rusi - dolazi odguliti šest godina za “zločin koji nije počinio”. Cesar će Maliku odmah po dolasku pripremiti paklenu inicijaciju: ubojstvo “cimera” Reyeba (Hichem Yacoubui).

Brzo će Malik shvatiti koliko je tanka linija između opravdanog i ispravnog. Ubij ili budi ubijen. Isprepadani Malik radije će ubiti, da bi se spasio, ali i dokazao, pa makar drhtao od straha dok uvježbava sakriti britvu u ustima s kojom će prerezati grkljan nesretniku. Scena klanja ekstremno je realistična, pomalo neuredna i smotana, ali svejedno sirova u brutalnosti izvedbe.

Sa njom Audiard uspostavlja ton atmosferična, tenzična i nasilna djela koji efektno balansira između ovozemaljske fizike (Malikove okrvavljene ruke) i metafizike (Malikov pokušaj da u okružju opipljiva užasa sačuva neokaljanost duše, pronađe put spasenja kroz razgovore s duhom njegove žrtve i “proročanstvo” iz naslova), “viših egzistencijalnih sfera”, dok naizgled stoji utamničen iza rešetaka žanra zatvorskog filma.

Ključna riječ je naizgled - Audiard savija rešetke snažno poput Stallonea u “Rambu III”, odbijajući biti zatvorenikom žanra, otprilike kao Daniel Monzón (“Ćelija 211”). U zatvoru vladaju pravila navlast ista kao ona napolju, pa se “Prorok” može iščitati kao metafora nasilnog post-sarkozijevskog društva koje je iznjedrilo ne samo brutalne filmske horore tipa “Granice”, ali i drama o sazrijevanju.

Malik, naš vodič vodič kroz labirint zatvorskog sustava i njegove razgranate mreže zaraćenih “stranki”, u “pržun” je ušao kao naivni i nevini autsajder, a iz njega izlazi transformiran, kao z(re)li kriminalac. Zatvor ga je načinio takvim i pripremio ga da se vrati natrag na ulicu.

Malikov polagani uspon sve do vrha hijerarhijske ljestvice, da ne kažem(o) hranidbena lanca, gdje je uspostavio dominaciju, prikazan je impresivno kao svojedobni uspon za vlasti podjednako nepoželjna Kubanca Tonyja Montane koji se također uzverao od dna do vrha, krova američke kriminalističke piramide. Impresivne su i njihove filmske priče. “Prorok” je, ponovimo, novi “Lice s ožiljkom”. Vrh žanrovske piramide 21. stoljeća.