Koliba u šumi otvara vrata, demonski glas poziva “Pridruži nam se”... Vrijeme je za povratak na mjesto odakle je jedna od najbesmrtnijih hororskih franšiza lansirana u kultnu orbitu filmovima “Zla smrt” i “Zla smrt II” (“The Evil Dead”, “Evil Dead II”; 1981., 1987.) redatelja Sama Raimija s Bruceom Campbellom u ulozi Asha.
Prvi film bio je na zlu glasu i bojali smo ga se na “neviđeno” kao klinci polovicom osamdesetih. Da nas spopadne “prpa”, dosta je bilo vidjeti plakat “Zle smrti”, efektnu parafrazu “Pirane” Joea Dantea (ubojite ribe i kupačica).
Bio je to jedan od najstrašnijih postera u to doba uz plakat “Kuće”/”House”. Na posteru nečija zombificirana ruka izlijeće iz zemlje (kao u završnici “Carrie”) i hvata za vrat neku djevojku, povlačeći je ispod površine u svijet mrtvih dok ona bespomoćno poseže prema nebu u nadi da će je netko spasiti.
Kad se “The Evil Dead” napokon pogledao, tamo negdje početkom devedesetih, bio je strašan, ali ne toliko proganjajuć kao npr. “Strava u Ulici brijestova” Wesa Cravena u smislu da ga se sanjalo u snovima kao scene s Freddyjem Krugerom, čije se kandže, uzgred, mogu vidjeti u “Zloj smrti II”.
Trebao se dogoditi Cravenov hororsko-komični i autoparodični “Vrisak” da se dokuči zašto je tome tako. Niskobudžetni “Evil Dead ” je podjednako komedija i samoparodija žanra i samoga sebe koliko i horor, posebice “Evil Dead II” koji je u gotovo istoj mjeri (parodični) remake originala, koliko i nastavak.
Likovi predvođeni Ashom, jednim od najcitatnijih likova iz horora (“Groovy”), u oba filma bivaju zatočeni u – klasika – izoliranoj kolibi usred ničega, i to nakon što u podrumu zakračunatom lancima pronađu “Knjigu mrtvih” s jezivim crtežima i pričom o demonskom prisustvu u šumi.
Oni tada probude neku silu koja došljake “neće pustiti da odu” (eho Bunuelova “Anđela uništenja”) dok ih ne opsjedne i pretvori u zombije ili ubije na grozomorne načine uz hektolitre krvi iz “giallo” horora Darija Argenta. Krvoliptanje je ovdje bez (dotadašnjeg) premca i krvi ima toliko da ispuni oveći islandski gejzir ili bunar odakle izlazi Samara iz “Kruga”, a Raimi nije štedio ni na odsječenim udovima (prednjače ruke), dekapitacijama i očima ispalim iz duplji.
Međutim, sve je to često toliko pretjerano bizarno i nadrealno odurno u hotimičnoj “bad taste” grotesknosti da scene s galonima evidentno umjetne krvi u raznim bojama (Raimi se zaigrao Pollocka) izazivaju i smijeh, ne samo strah, naročito s odmakom vremena i u još komičnijem nastavku.
Izvorni film je nekih 60-70 posto horor (rasparani plakat Cravenova kulta “Brda imaju oči” ne visi tek tako na zidu kolibe) i 30-40 posto komedija, a nastavak ima obratan postotak. U tih 60-70 posto, “Zla smrt” još uvijek može uznemiriti i trgnuti gledatelja atmosferom straha od nepoznatog ili ponekom scenom, načiniti da se uzmigolji na fotelji, primjerice kad stabla ožive kao Enti (“LOTR: Dvije kule”), ali njihove nakane su zlokobne i perverzne.
Demonsko zlo ima nevidljivo lice i subjektivan pogled pa kamera poprima njegovu perspektivu kao što je poprimala perspektivu morskog psa u Spielbergovim “Raljama” i Michaela Myersa u “Noći vještica” Johna Carpentera. Pa ipak, Raimijev pristup je drukčiji od Carpenterovog u pogledu kamerne dinamike i oslikavanja zla.
Kamera Tima Philoa u “Evil Dead” filmovima mahnito šiba kroz šumu ili kroz kuću, od jedne sobe do druge, kao da se sveprisutnom demonu uvijek žuri, dok Myers (može i Jason Voorhees) ide s noge na nogu. Sličan efekt je sjajno iskorišten u nastavku kad demon hvata Asha i prolazi kroz vjetrobransko staklo njegova automobila.
Pokreti vrludajuće, manične “akcijske” kamere bili su kreativni i revolucionarni u žanru i šire, primjetni na potezu od filma “Krvavo jednostavno” braće Coen (jurcanje objektiva preko tratine) do “Vještice iz Blaira” (kamerna strka po šumi), a kutovi snimanja inventivni (jedan naopački rakurs iznad Ashove glave).
Ne bi bilo deplasirano zapisati i da su temelji “shaky cam” stila postavljeni u “Zloj smrti”, onoliko koliko i temelji hibridnog žanra horor komedije. Raimi je u punokrvni (“body”) horor ubacio tjelesnu komediju kao nitko prije, ni John Landis u vršnjačkom “Američkom vukodlaku u Londonu”, također iz 1981. godine.
“Evil Dead II” je svojevrsni komični “Teksaški masakr motornom pilom”, “slapstick” horor s nizom suludih trenutaka, tipa da oko izleti iz duplje, poleti zrakom preko sobe i upadne u nečija usta ili da Ashova ruka biva opsjednuta i počne napadati vlasnika, čak i kad je on odsječe, odvoji od tijela, a u jednom momentu mu pokaže i srednji prst, što Raimi pokazuje čistuncima i snobovima u publici.
Briljantan je detalj da Ash načas uspije zauzdati ruku kad je poklopi kantom i na nju stavi nekoliko teških knjiga počevši od Hemingwayjeve “Zbogom, oružje”. Ironično, Ash nije oružju rekao “zbogom”, nego “zdravo”. Od kukavice iz prvog filma on se u drugom naoružava poput Ramba i sipa “one-linere” kao Arnie (“Progutaj ovo!”). Ash je postao akcijsko-hororski junak sa skraćenom dvocijevkom i motornom pilom učvršćenom na vlastiti batrljak, spreman za teksaški masakr demona. Groovy.