Cimmerijanac Conan, lik iz pera Roberta E. Howarda u izvedbi perfektno odabranog Arnolda Schwarzeneggera, bio je generaciji osamdesetih jedan od najboljih prijatelja iz djetinjstva. Prijateljstvo je zauvijek učvrstio njegov drugi film, akcijsko-avanturistička “sword & sorcery” fantazija “Conan razarač” (“Conan The Destroyer”, 1984.) redatelja Richarda Fleischera.
Je li “Conan Barbarin” u režiji Johna Miliusa prvi film koji je potpisnik ovih redaka gledao u kinu ili ne, teško se sjetiti (prije je to “E.T.”). No, sjećanje ne vara da je “Conan razarač” prvi film pogledan na videu. Kaseta posuđena iz splitske videoteke “Ness” zavrtjela se preko vikenda valjda desetak puta u videorekorderu marke “Fisher” (slaže se s Fleischer) i “Conan II” se nastavio redovno gledati jednom kad se presnimio za kućnu VHS kolekciju.
U tom razdoblju sredine/kraja osamdesetih “Conan The Destroyer” slovio je kao draži od “Barbariana”, ali to ne treba čuditi. “Conan razarač” bio je vedriji, zabavniji i stripovskiji “fantasy” film od mračnog, dramski ozbiljnog prethodnika, baš po guštu sretnog djeteta osamdesetih.
Do polovine devedesetih “Conan Barbarin” je prešao u debelo vodstvo kao nepatvoreno remek-djelo kinematografije, no “Destroyer” je ostao lijepa uspomena iz djetinjstva i umnogome je podcijenjen kao (ne)skriveni draguljčić mača i magije zlatnog doba žanra, poput “Willowa”.
Inferiorniji prethodniku, čijoj golemoj sjeni ne može umaći slično “Predatoru 2”, ali superiorniji svim “sword & sorcery” filmovima koje je “Conan” inspirirao sve do “Kralja škorpiona”, uključujući i “Crvenu Sonju”, “Razarač” je klasična fantazija mača i magije iz izmaštana svijeta s motivima junaštva i viteštva, potragom za blagom, herojima/ratnicima većim od života, prelijepim princezama, zlim čarobnjacima i još zločestijim kraljicama, bogovima i čudovištima.
Ako se gleda kao zasebna Conanova pustolovina u stilu serijala o Jamesu Bondu ili Tarzanu, a ne “direktni” nastavak mitskog Miliusova epa, “Destroyer” ostavlja bolji dojam. Od početka je jasno da filmovi nisu isti i da je Fleischer napravio odmak od Miliusova svijeta, ali svejedno režirao zbivanja žanrovski kompetentno, sukladno čovjeku koji je stajao iza kamere filmova kao što su izvorni “Uski prolaz”, “20 tisuća milja pod morem”, “Vikinzi”, “Fantastično putovanje”, “Tora! Tora! Tora”, “Zeleno sunce” i “Gospodin Mayestik”.
Fanovi originala trebali bi prepoznati da uvodna lokacija “Razarača” izgleda malo drukčije u odnosu na prethodnika (mjesto ukopa ratnika i kraljeva, gdje je kremirana Conanova voljena i neprežaljena Valeria) samim time jer se nastavak snimao u Meksiku umjesto Španjolskoj. Također, Conanov suputnik više nije šutljivi ratnik Subotai (Gerry Lopez; “Dan velikih valova”) nego brbljavi i blesavi “comic relief” Malak (Tracey Walter; “Batman”).
Humor je zarana uveden u priču, rabi ga i pitomiji barbarin Conan (“Pretpostavljam da te ništa ne može povrijediti. Samo bol”), ali i često presiječe mačem da se ne prometne u komediju ili parodiju, premda je očito da je “Destroyer” krenuo tragom “Povratka jedija” spram “Imperij uzvraća udarac”, što je sugerirao i obiteljski prijemčivi “PG” rejting, neovisno o tome da je film bio bliži vršnjačkom “Indiani Jonesu II” i pravo je čudo da nije dobio tada ustoličeni “PG-13”.
Nasilje je ublaženo, erotika je ubačena između redaka, ali za današnje pojmove “PG-13” blockbustera “Razarač” je “R”. Ublažena je i ozbiljnost prethodnika bez glumačkih teškaša poput Jamesa Earla Jonesa i Maxa Von Sydowa (košarkaš Wilt Chamberlain i glazbenica Grace Jones to sigurno nisu koliko god bili uvjerljivi), kao i njegova filozofija.
Izvorni film otvorio se s Nietzscheovim citatom “Ono što nas ne ubije, to nas jača” i imao refleksije tipa “Rekli su mu neka baci mač i vrati se na zemlju. Bit će vremena za zemlju kad bude u grobu...”. Nešto tako duboko nećemo čuti u nastavku, mada praznovjerni Conan u jednoj sceni, u razgovoru s kraljicom Taramis (Sarah Douglas; “Superman II”), postavlja filozofsko pitanje “Kakva korist od mača protiv magije?”, efektno prelamajući čitav “sword & sorcery” žanr.
Tamaris obećava vratiti Valeriju iz mrtvih ako Conan otprati njezinu nećakinju, djevičansku princezu Jehnnu (debitantica Olivia D’Abo), u potragu za draguljem i rogom koji može probuditi “sanjajućeg boga” Dagotha, nesvjestan da kraljica ustvari želi žrtvovati mladu djevojku i uz pomoć monstruozna božanstva zavladati svijetom.
Fantazija prednjači u nastavku tako da čarobnjak Akiro (Mako) ima veću ulogu, dok je original bio maksimalno realističan, gotovo kao (pseudo)povijesna drama koja se, eto, odvijala u “fantasy” svijetu. Milius je preferirao mač i posezao za magijom samo kad mora, a Fleischer je cijelu priču osovio oko čarobnjaštva.
Raskošna produkcija Dina De Laurentiisa (iste godine producirao i “Dinu”) omogućila je neke imaginativne, još uvijek dobrodržeće efekte poput oživljenog Dagotha u čudovišnom izdanju i krilatog stvorenja od dima, čime Fleischer podcrtava “smoke and mirrors” poetiku čarobnjaka Toth-Amona koji stoluje u kristalnoj palači gdje se odvija jedna od boljih scena filma (ostakljena prostorija i Conan na tragu Brucea Leeja iz “U zmajevom gnijezdu”).
“Destroyer” općenito izgleda prilično impresivno zaslugom veterana Fleischera i legendarnog direktora fotografije Jacka Cardiffa (“Afrička kraljica”, “Rat i mir”, “Smrt na Nilu”, “Rambo II”), a zvuči čak i impresivnije. Basil Poledouris skladao je još jedan glazbeni lirsko-epski spoj legende, herojstva i magije izvan ovoga svijeta po mjeri Conana.